Çörek otu, (Nigella sativa) Ranunculacea familyasının bir türü olup, ülkemizde siyah tohum, siyah kimyon veya bereket tanesi olarak bilinmektedir. Türkiye’nin hemen hemen tüm bölgelerinde ve dünyanın birçok ülkesinde yetişen ince yapraklı, yaklaşık 40 cm boylarında otsu tarla bitkisidir. Çörekotu diye kullandığımız küçük siyah tanecikler; bu bitkinin dallarında yetişen kapsül içindeki tohumudur.
Bileşimi
Bölgenin iklimine bağlı olarak farklılık göstermekle birlikte tohumlarının yapısında, uçucu yağlar (% 0.4-0.45), sabit yağlar (% 32-40) proteinler (% 16-19.9), amino asitler, alkoloidler, tanenler, saponinler, lifler (5.5%), karbonhidratlar (% 33.9), mineraller (% 1.79-3.44), askorbik asit, tiamin, niasin, pridoksin ve folik asit bulunmaktadır.
Tarihçe
Çörek otu; Tutankamon’un (Mısır Firavunu) mezar buluntuları arasında olması bir yana Hipokrat, Dioskorides ve İbni Sina tarafından tedavi amacıyla kullanıldığı bilinmektedir. Günümüz modern tıbbı, çörek otu bitkisinin etkisinden faydalanarak çeşitli hastalıkların önlenmesindeki koruyucu etkisi nedeniyle vazgeçilmez bir kaynak olacağı düşünülmektedir. Çörekotu yağı, tohumlarının preslenmesi ile elde edilir. Tohumlarında hem uçucu yağ, hem de sabit yağ vardır. Çörekotu yağı en az % 50 oranında Omega 6 yağ asiti olan Linoleik asit taşımaktadır. Ayrıca omega 9 yağ asidi oleik asit bulunur. Çörekotu yağı yüksek oranda polifenolik bileşikler taşır ve bu nedenle oksidatif stabilitesi yüksek yağlardan biridir. Çörek otu ve tohum yağı içinde bulunan timokinon ve nigellon bağışıklık sistemi üzerinde etkili olduğu bilinmekte ve bağışıklık sistemini güçlendirmektedir. Çörekotu tohum yağının antioksidan ve antienflamatuvar (iltihabı önleyici) özellik gösterdiği kanıtlanmıştır. Geleneksel olarak öksürük kesici ve bronşiyal astımda kullanılmaktadır. Sindirimi kolaylaştırır ve bağışıklık sistemini destekler ayrıca Serum total kolesterol ve trigliserid düzeylerinin düşmesine yardımcı olur. Antitümoral etkisinden dolayı kanser hastalıklarında, antiastmatik etkisinden dolayı da göğüs hastalıklarında tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Hindistan’da emzikli genç kadınlar tarafından çörek otu tohumları süt salınımını arttırdığı için kullanılmaktadır.
Bağışıklık Sistemini Güçlendirici Etki
Çörekotu yağının ve timokinonun; T hücrelerine ve immün yanıta aracılık eden öldürücü hücrelerin artışını sağladığı ve önemli immünomodülatör etki gösterdiği kanıtlanmıştır. İnflamasyonlu ve otoimmun hastalıklarının iyileştirilmesinde timokinon’un makrofajlarda nitrik oksit (NO) üretimini azaltarak yararlı olabileceğini ortaya koymuştur.
Allerji ve Astım’da Kullanılışı
Almanya’da,600 hastada çörekotu yağı etkilerinin araştırıldığı bir çalışmada, toz allerjisi, akne, nörodermatit, astım ve genel immun sistem zayıflığı gibi allerjik hastalıkların % 70’inde iyileşme sağlandığı görülmüştür. Yapılan bir çalışmada, 152 allerji hastasına (alerjik rinit, bronşiyal astim, atopik egzema) 40-80 mg/kg/gün dozda çörekotu yağı kapsül içinde verilmiştir. Daha sonra hastalar, önceden tanımlanmış ölçeğe uygun olarak, hedef semptomların yoğunluğuna göre değerlendirilmiştir. Sonuçta çörekotu tohum yağının alerjik hastalıkların tedavisinde etkili bir yardımcı ajan olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Çörek otu tohumlarından izole edilen nigellonun histamin salgılanmasını önemli ölçüde engellediği gösterilmiştir. Çörek Otu yağının anti enflamatuar, nefes borusunu genişletici ve gevşetici (spazmolitik) özelliği bulunmaktadır. Bu da astımda nefes darlığının tedavisine yardımcı olmaktadır.
Anti-tümoral ve Anti-kanserojenik Etkisi
Pek çok invivo ve invitro araştırmalar ile çörek otu tohumlarının ve aktif bileşenlerinin antitümöral etkileri gösterilmiştir. Araştırmalar timokinon’un göğüs ve yumurtalık adenokarsinomu, kolorektal kanser, akciğer karsinomu, prostat kanseri gibi pek çok kanser çeşidinde hücrelerin proliferasyonu üzerine inhibitör etki gösterdiğini ortaya koymaktadır. Timokinon ve ditimokinon, sitotoksik etkisini, hücre G1 fazında iken apopitozisi tetikleyerek durdurmaktadır. Yapılan araştırmalar timokinon’un tümör anjiyogenezisini ve tümör büyümesini inhibe ettiğini ve kanser tedavisi için potansiyel bir ilaç olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Antitümoral ilaçlarla timokinon’un birlikte kullanılmasının pozitif etkiler oluşturduğunu göstermiştir.
Kullanılış Şekli ve Dozu
Tedavi amacıyla kullanılacak çörekotu yağının mutlaka soğuk presleme yöntemiyle elde edilmesi gerekmektedir. Değerli doymamış yağ asitlerinin zarar görmemesi için, çörekotu yağı ısıtılmamalıdır. Koyu kahve rengindeki yağ, koyu renkli şişelerde, karanlık ve serin yerlerde muhafaza edilmeli, taze ve bozulmamış olmalıdır. Çörekotu tohumu ve yağı kür şeklinde 8-12 hafta süreyle, yemeklerle beraber günde 1000 mg -2000 mg dozda bol su içerek alınmalıdır. Çörek otu tohumu günlük 25 gram’dan fazla miktarlarda kullanılmamalıdır. Kurutulmuş siyah tohumlar 500 miligram dozda günde üç kez ağız yoluyla alınması tavsiye edilir. Çörek otu yağı günlük 1000-2000 mg dozda kullanılmalıdır.